E pei ona lipotia e Sunil Chaudhari Potato Breeder:
O oe ose ili pateta? E iai a matou tala fiafia mo oe! Fa'ato'a fa'afeiloa'ia e Vietnam se ituaiga pateta fou, HCIP210, na atia'e e ala i se faiga fa'apa'aga a le malo ma le tuma'oti. O lenei lavelave o se vaega o le poloketi TAP5 ua taʻua o le Collaborative Breeding of Five Tropical Potato Varieties, o se taumafaiga e tuufaatasia ai le lautele ma vaega tumaoti e faatelevave faiga faatupulaia pateta, ma ua na o se amataga o se mea ofoofogia moni.
I le masani ai, o le fausiaina o se ituaiga pateta fou e manaʻomia le 10 i le 12 tausaga. Ae faʻafetai i taumafaiga tuʻufaʻatasia o le TAP5 poloketi, na molimauina e Vietnam le tulaʻi mai o le HCIP210 i le na o le valu tausaga. O lenei ituaiga pateta kulimi e tele ona lelei, e aofia ai le maualuga o fua, fetuutuunai i tulaga eseese, ma le tetee atu i le paʻu paʻu tuai ma siama e pei ole PVY ma le PVX. E le gata i lea, o loʻo i ai se vaitaimi umi e sili atu i le 120 aso, faʻamautinoaina le tuʻuina atu o pateta lelei e tusa lava pe maeʻa le vaitau o le seleselega.
O le manuia o le HCIP210 na faʻamaonia e ala i le tele o faʻataʻitaʻiga o le resitalaina o fanua na faia i nofoaga e ono i Vietnam, e aofia ai le Red River Delta ma Central Highlands. O taunuuga e mataʻina ona o le HCIP210 e sili atu i suʻega faʻapisinisi e pei o Marabel ma PO3, e faʻaalia ai le 17% maualuga maualuga mo pateta maketi i nisi itulagi. O lenei ituaiga pateta e mafai ona matua aʻafia ai le au faifaatoaga faifaatoaga i Vietnam ona o lona tetee atu i faʻamaʻi ogaoga o meaola e mafai ona faʻaitiitia ai le manaʻomia o vailaʻau.
O se tasi o vaega autu o le HCIP210 o lona fetuutuunai i vaega maugā, ma avea ai ma aseta taua mo le faʻatoʻaga i fafo atu o le vaitau pe a faigata ona tuputupu aʻe isi ituaiga maʻaleʻale. O lenei fetuunaiga e mafai ona faia se sao taua i le faʻaitiitia o le faʻalagolago i pateta mai fafo mai atunuu tuaoi i taimi o le le lava o sapalai.
Ae o le a le poloketi TAP5 ma faʻapefea ona faʻataunuʻuina lenei faʻalavelave? O lenei lavelave na amata i le 2016 o se faigapa'aga a le malo ma le tumaoti i le va o le International Potato Center (CIP) ma le HZPC Holdings BV, o se kamupani fa'atosina fa'ato'aga fa'ato'aga ma fa'atau fatu. Faatasi ai ma le lagolago mai le Syngenta Foundation for Sustainable Agriculture (SFSA) ma le United States Agency for International Development (USAID), o le polokalame TAP5 o loʻo taumafai e faʻaleleia le saogalemu o meaʻai ma tupe maua a le aiga mo faifaatoaga maualalo tupe maua i Asia ma Aferika.
E ala i le tu'ufa'atasia o faiga fa'aleaganu'u ma fa'aonaponei, e pei o le fa'atupuina o fa'ato'aga i agroecologies 'ese'ese ma filifiliga fa'aeteete i le fa'aogaina o fa'ailoga mole, ua maua ai e le faiga fa'apa'aga a le TAP5 se vaifofo e atia'e ai ituaiga pateta e vave ona matua, e mafai ona fa'afetaui i tulaga tau vevela. O lenei galulue faatasi e sili ona tuʻufaʻatasia le tomai o tagata lautele ma vaega tumaʻoti, tuʻufaʻatasia o kenera sili ona lelei ma tekinolosi e ausia ai taunuʻuga mataʻutia i faʻatoʻaga.