Aialani IPM Potato Group maketi ma tufatufa fatu pateta i konetineta uma vagana ai Antarctica.
O le ituaiga pateta a Aialani o loʻo taua ai se "vaega taua" o le hectare i lalo o fatu i atunuʻu pei o Aikupito, Iraq, Morocco, Canary Islands, South Africa, Kenya ma UK.
O le IPM o se lala totino a le Donegal Investment Group o loʻo mitamita i le lisi o ituaiga pateta e 30 e faʻatau atu i fatuga i nofoaga e tele i le lalolagi atoa ma pisinisi i totonu o le 40 atunuʻu.
I le vaitau o le 1970, na auai ai le IPM i se faiga faʻapaʻaga faʻapisinisi ma le Teagasc Potato Breeding Program, lea na alualu i luma lelei i luga o le 40 ituaiga pateta mo pisinisi a le atunuʻu ma faʻavaomalo, talu mai le 1962.
Rooster o le sili lauiloa o le Teagasc ituaiga atiaeina i lona Oak Park, Co Carlow ofisa ulu, ona tele lava i lona sili lelei tofo ma kuka lelei.
"O le autu autu o le faʻatupuina o le polokalame o le faʻatupuina o se maualuga-fua, tuai blight tetee ituaiga mo le Irish maketi e suia ai tu ma aga masani ituaiga pei o Kerr's Pink ma Faʻamaumauga," Fai mai Denis Griffin, Teagasc Tagata Suʻesuʻe i le Crops Research Center.
Denis Griffin, Teagasc Researcher i le Crops Research Center fai mai o le uluaʻi faʻamoemoega o le faʻatupuina o le polokalama o le faʻatupuina o se maualuga-fua, tuai blight tetee ituaiga mo le Irish maketi e sui ai tu ma aga masani pei o Kerr's Pink ma Record.
"O le faʻalauiloaina o aia tatau a le au faʻatoʻaga i le tausaga 1970, na faʻateleina ai le manaʻoga mo ituaiga o oloa auina ese atu. ma o autu o le polokalama na vave ona fesuisuiaʻi. ” O le fesoʻotaʻiga ma le IPM e faʻatau faapitoa ai ituaiga Teagasc na oʻo atu ai i le tuputupu aʻe o le galuega a Aialani i le gaosia o pateta, o lona lona tolu o meaʻai taua i le lalolagi atoa.
E tusa ma le 9,000ha o le laueleele e faʻaaoga e toto ai pateta i Aialani i tausaga uma.
"E tusa ma le 70% o le Rooster, o se ituaiga a Teagasc e fusia," o le tala lea a Mr Griffin.
"Teagasc foi sa latou inivesi tele tele o tekonolosi i le polokalama e aofia ai ma DNA polokalame e mafai ona iloa ai le tetee i le amataga o le polokalame." Mai le sili atu 40 ituaiga faʻasaʻolotoina talu mai le faʻavae potato faʻavae polokalame, sili atu i le 25 o loʻo i ai pea i pisinisi faʻatinoina i aso nei, ma le isi lima o loʻo faʻagasolo atinae maketi.
"IPM, o loʻo faia le tele o galuega i Aferika nei, maketi uma a tatou ituaiga faʻavaomalo, o lea mo se faʻataʻitaʻiga i Peretania, Cara sa o se matua manuia tele ituaiga iina," Mr Griffin fai mai.
"Kenya o le autu faʻavae mo matou Java ituaiga ma o lena ua tupu ae i fafo iina; e faʻapena foi Buffalo. ” "Sa matou faia foi galuega i Etiopia i nai tausaga ua tuanaʻi ma i le taimi nei o loʻo iai le matou tama aʻoga PhD i Eritrea i matu sasaʻe o Aferika, o se tasi o atunuʻu matitiva i le lalolagi, o loʻo alualu ai i luma le ituaiga Electra." "O le tele o ituaiga tuai o pateta na semanu e o atu i Aferika semanu e o faatasi ma faifeautalai i le 1920s ma le 30s," o le tala lea a Mr Griffin.
“E tele foi le faʻatuputeleina o faia e le International Potato Center i Aferika foi, aua e mautinoa lava, o se siʻosiʻomaga sili atu ona faigata iina pe a faʻatusatusa iinei.
"Tele o pateta fatu faʻavaomalo ua faʻatau atu i fafo atu o Europa; e faʻapena foʻi ona faʻavae polokalame i Europa.
"Aua e masani lava ona i ai o tatou tau malulu mo le gaosiga o fatu ma le laʻititi o siama faʻamomoli ina ia mafai ona auina atu i fafo.680E tusa o le 9,000ha o le laueleele e faʻaogaina e toto ai pateta i Aialani i tausaga uma, 70% o ia o moa.
"Ae i totonu o atunuʻu pei o Kenya, o loʻo mananaʻo tagata e faʻataʻitaʻi le gaosiina o pateta eseese i Aialani ma o le mafuaʻaga lena na faʻatuina ai e le IPM se pisinisi iina." "O le kamupani o loʻo lagolagoina e le Matagaluega o Faʻatoʻaga, Meaʻai ma le Gataifale ma le Irish Fesoasoani." I le talanoa ai i le Irish Examiner, Colm McDonnell, na taʻua ai e le IPM Potato Group, o le Malo i Kenya o loʻo i ai ni "fuafuaga tele" e atiaʻe le pisinisi pateta iina.
Fai mai a ia o le taulaʻiga o luga o le pateta avea "o se vaega taua o taumafataga, saogalemu meaai ma le tamaoaiga".
Ma, IPM o loʻo faia se sao taua i na mea uma.
"O loʻo iai se faʻafitauli tele i Kenya ona o le le lelei o le auala e maua ai le lelei lelei pateta; latou te manaʻomia ni fatu e sau mai se polokalame faʻamaonia e leai ni faʻamaʻi ma faʻamaʻi, ”o lana faʻaauau lea.
"O loʻo matou auai i na mea uma ma matou manatu o se mea e mafai ona matou fesoasoani iai.
"E i ai le itu o le malamalama faʻaliliuga faʻapea foi ma aʻoaʻoga i nei mea uma." Na ia taʻua foi le tumau i le filifili meaai ma le matafaioi a le pateta i lena mea, a o faaputuputu e le lalolagi le malosiaga i le taumafaiga e tuuitiitia le kasa oona.
"O le fualaʻau pateta o se vaega tele lea o le gaioiga tumau ma o le a avea ma vaega o le ata mo se taimi umi i luma," o le tala lea a Mr McDonnell.
"Ina ia mafai ona tatou atinaʻe la tatou pisinisi, e tatau ona tatou mafaufau i fafo atu o le pusa; O Aialani o se tamaʻi atunuʻu ma o Europa e lelei lona atinaʻeina i tulaga o nisi itu o le gaosia o pateta ma lona faʻaaogaina.
"Ma, ina ia mafai ona tatou faʻaauau pea teu tupe i suʻesuʻega ma atinaʻe, e tatau ona tatou aumaia a tatou ituaiga i atunuʻu eseʻese.
"O le olaola o le maitauga lea i le taimi lenei, ma e tofu uma lava tatou ma tiute e faʻaititia le faʻamoemoe i vailaʻau ma vai.
“Ua amata ona tau leai se suavai ma taugata tele i le faʻaogaina o faʻatoaga, ma afai e mafai ona tatou atinaʻe ituaiga pateta e mafai ona ola ma faʻaitiitia le faʻasusu ma faʻaititia le lolovaia o lologa, ma atili ai ona lelei, o le a fesoasoani lena.
“E manaʻomia foi ona tatou atiaʻe ituaiga e mafai ona onosaia le oʻo o le tau ona o suiga o le tau.
"O lea ua matou talanoa e uiga i ituaiga eseese e mafai ona tatalia le tele o luitau."