O le 'ata'ata, tusa lava pe fa'a'ole'ole, e seasea alu 'ese mai lona fale i lalo tonu o le 'ava pa'epa'e a Ed Starkel, lea e pu'upu'u ma teuga e le mama. O ia o se tagata e matua’i manatu mamafa i lana galuega o se fai fatu pateta ma le tausimea o le fanua, ae e le mafai lava ona tuuaia i lona manatu mamafa ia te ia lava.
“Matou te galulue malosi i taimi uma i lenei faatoaga,” o le tala lea a Starkel. “Ae e taua le faʻaalu o se taimi e faʻagesegese ai ma sogisogi teisi rosa."
O le mea moni, o loʻo i ai le tele o rosa faʻatusa e manogi i le faatoaga a Starkel e lata ane i Polson, Mont. E oo lava i le ufitia i se puao asu mai se afi tele i le faaiuga o le taumafanafana i le lata ane o Glacier National Park, o le itu i matu sisifo o Montana's Mission Valley o se tasi o nofoaga sili ona matagofie e mafai ona e mafaufauina e tuʻu ai se faatoaga. O Starkel o se atalii moni o lenei atunuu, ma o se vaega o ia e pei foi o se vaega o ia.
Na ola ae Ed Starkel o le lona fitu o tamaiti e 12 i se aiga faifaatoaga i Ronan, Mont., Pe tusa ma le afa itula le mamao mai lana faatoaga o loo i ai nei. Na amata tausia e le aiga fatu pateta i le 1960, ma na maua e Ed talavou le mageso. O le taimi lava na ia maua ai lona faailoga maualalo i le 1973, na ofo atu e lona tama ia te ia se galuega i le fale, ma sa ia faoa le avanoa. E ui o tama uma e toafitu o Starkel sa matua aafia i pisinisi pateta o ni tagata matutua, ae na o Ed ma lona uso laitiiti o Roger—le tuaoi o Ed i le auala—o loo i ai pea i le pisinisi.
“Na ou ola ae i le pisinisi spud,” o le tala lea a Ed. “A’o o’u laititi, o la’u fuafuaga lava ia ou te toe foi mai e fai faatoaga. Na'o lo'u fiafia lava e si'i le pateta."
Ina ua litaea lo la tama i le 1985, na pulea e Ed ma Roger le galuega o le faatoaga. O lena tausaga muamua i le nofoa o le pule, i se faaupuga mama, o se luitau. O le tele o tagata faatau a le aiga ua leva ona faatau—faifaatoaga fai pisinisi i le Columbia Basin—sa malolo foi mai le taaloga o faatoaga, ma o nisi na pauu i autafa o le auala i le taimi o le suiga. O lea na oso ai le au uso Starkel i le auala.
“Na ma tuufaatasia ma Roger se tamaitusi ma malaga atu i Uosigitone,” o le tala lea a Ed. “Faatoa amata ona matou tu’itu’i atu i faitoto’a, ma fa’aali atu i le au faifa’ato’aga fa’apisinisi la matou polokalame. E leʻi umi ae maua la matou lava tagata faʻatau.”
E le na'o le maketiina o a latou fua o fatu na fa'alavelave ai le Starkels. O Tina Natura e mafai ona fesuisuiai i le atunuu o Flathead, ma sa i ai sana lesona e aʻoaʻo ai le au faifaatoʻaga talavou.
“E masani lava ona ta'u mai e Tama ia i matou, 'Tama, e 110 aso o outou tuputupu ae iinei,'” o le tala lea a Ed ma se ataata faanoanoa ae faamaoni. “'O lo'o ia te oe lena taimi e totō ai, fa'atupuina ma selesele au fuga.' Ia, o la matou fua muamua na malo i le eleele. Na paʻu i lalo i le 10 tikeri i le aso 20 o Setema. O loʻo avea pea ma luʻitau i tausaga uma, ae o se tasi lena o faʻamaʻa malulu muamua na ou vaʻaia."
Na onosaia e le ʻauuso lenā tausaga faigatā muamua, ma iʻu ai ina manuia le pisinisi. I le 1999, faatasi ai ma se isi augatupulaga o loʻo tulaʻi mai, na latou vaeluaina le taotoga. O faʻatoʻaga e lua o loʻo fefaʻasoaaʻi le tele o a latou mea faigaluega, lea ua faʻamaonia le aoga mo le lua. O le taimi nei, o Ed ma lona atalii o Kyle o lo'o fa'ato'aga e tusa ma le 200 eka o Alturas, Russet Burbank ma Clearwater Russet fatu pateta i le ta'i lima tausaga ma le tele o saito ma vaomago.
E lei faia lava e le Starkels se avanoa i le faatoaga mo se tagata o le aiga e le o sauni e saofagā i se auala anoa. Na moni lena mea mo Kyle, o le na toeitiiti atoa le sefulu tausaga o galue o se masini tiso mo Volvo ma Kenworth ae leʻi toe foi i le faatoaga i le tautotogo talu ai.
Ua faapea mai Kyle: “O le tele o loʻu matua, o le tele foʻi lenā o loʻu mafaufau, ou te manaʻo e faaauau lenei talatuu matagofie faaleaiga, i lenei faatoʻaga.” “O le tele o a matou tagata faatau ua leva ona ou tupulaga ma ua laa i tua,” o le tala lea a Ed. “Ia o le la fanau o loo galulue ma Kyle. O loo faaauau pea le isi augatupulaga.”
Ua toe fa’alagolago Ed i lona nofoa ma sioa atu i fafo o le fa’amalama o le umukuka i le fanua ua matua’i lelei i le fa augatupulaga o Starkels. O lena laufofoga fiafia o loo i ai iina, e faaalia ai lona mitamitaga o loo ia te ia e faatatau i lenei nofoaga, lenei aiga—ma le olioli manino ma le le taofiofia na te mauaina ia i latou. Ona ia toe liliu mai lea ia te au.
“Ia, ua lava lena mo oe?” ua ia fesili mai ai, ma tali mai. “E tele a tatou tala!”
O le tali, ioe, ou te fiafia e nofo ma faʻalogologo i le tele o tala a le Starkels, ma ou te faia mo sina taimi. Atonu e lava e fa'atumu ai se tusi lapo'a lelei. Ae ina ia faʻalogo ia i latou uma, e tatau ona e fesili ia Ed Starkel lava ia.