Ua vevesi le vaega o pateta a le malo o Peretania, ma le naʻo le 10 vaiaso ae leʻi faʻatau atu i Europa ma Northern Ireland (NI) o loʻo feagai ma le faʻasāina i lalo ole Brexit leai se tau.
I le avea ai o se sui o le EU setete, Peretania ua auina atu i fafo 30,000t o fatu aoga $ 13.5m i le laueleele tele o Europa i taumalulu uma.
Peitaʻi, i le maeʻa ai o le 31 Tesema, o le a faʻavasegaina Peretania i lalo o tulafono faʻatau a EU o se "atunuʻu lona tolu" seʻi vagana ua maua se fefaʻatauaiga ma le EU. O maliega faʻapitoa e tatau ona i ai mo le lona tolu o atunuʻu e feutanaʻi ma le EU fefaatauaiga poloka.
O le iʻuga "lona tolu atunuʻu tutusa" iloa ai o se faʻatoʻaga poʻo se oloa faʻafetaui laʻau maloloina (phytosanitary) ma gaosiga tulaga. I le taimi nei, o Peretania ua le mafai ona faʻamautuina sea maliega.
Tagai foi i le: E fa oloa pateta fou e maua ai le faʻamoemoe i tagata totō
Grower, exporter ma Peretania Potato Trade Association peresitene Sandy McGowan na faapea foi fefaatauaiga ma NI o le a faasaina, talu ai ona o le NI ma le Republic of Aialani tufatufaina se tuaoi laueleele, EU phytosanitary tulafono e faaaoga.
Tuʻuga ma le taimi
“O le mea masani lava, o oloa auina atu i fafo e faaauau pea seia oo ia Mati. Ae o lenei tausaga e tatau ona tatou lafoina mea uma i ni nai vaiaso ae le i oʻo ia Tesema 31, "o le tala lea a Mr McGowan o Kinross-based Cygnet PEP.
E tusa lava pe mafai ona toe faʻaleleia le faʻatoʻaga, o le feaveaʻi o afe o tone o pateta i le selau o maila e faigata, o lana tala lea.
Tolu kuata o Peretania 12,000ha o fatu pateta o loʻo totoina i Sikotilani ma maua ai le 80% o oloa auina atu i fafo. E fiaselau loli - pe a maua - e tatau ona uta i le vaitaimi o le Kerisimasi.
A oʻo loa le faʻatoʻaga i luga o le konetineta, isi faʻalavelave tutupu mai. "O le lava le mafai ona teuina taimi umi gafatia e tatau ona maua ma o loʻo iai popolega i le ono faʻaleagaina."
O vaʻa a Peretania o loʻo iai foʻi le isi 90,000t aoga lona tau 32m / tausaga i atunuʻu i tua atu o le EU.
Fefaatauaiga feutanaiga ma taua atunuu e pei o Aikupito na, pe o i le gaioiga o le, ua malilie i ai.
Aafiaga umi
Atonu e i ai ni taimi uumi mataupu. O Archie Gibson, o le faatonu faʻatonu o pisinisi faʻaulufaleina o pateta / pisinisi faʻatau atu i fafo Agrico UK, na ia faʻailoa ni atugaluga i taimi o taimi.
O le faʻamautuina o le tutusa o le atunuʻu lona tolu e mafai ona tele masina pe sili atu foi, ma mafua ai le ono faʻalavelaveina mo 2021 faʻatoaga, fai mai Mr Gibson.
I le toesea o Peretania, e mafai e tagata faatau EU ona faamautu ni feutanaiga mo se taimi umi ma tagata fai fatu Dutch, Farani ma Siamani, pe mafai foi ona tipi ese itu.
Faʻatauga
O le popolega na laga e faapea o le malo o le a faaeeina se tit-for-tat fua tapulaa fatuina faaulufaleina mai Europa. Ae ui i lea, o nei fefefe na faʻamutaina ona o se maliega na malilie i ai i le faʻavae e faʻatagaina ai le ulufale mai, sili atu ia Iuni 2021.
Na faamatala e Mr Gibson e taua tele le fefaatauaiga o oloa faaulufale mai i UK.
"E le mafai ona matou faʻaaogaina la matou maketi ma ituaiga pateta, aua matou te faʻamoemoe i suʻesuʻega i ni amioga fou ma faʻafitauli o faʻamaʻi o loʻo faia i atunuʻu pei o Netherlands.
O fatu e sefe e le faʻatoʻaga e masani ona laʻititi le lelei ma faʻaalia ai le leaga o le tuputupu aʻe, o le mea lea, o le mea e faʻaulu mai ai oloa, o se tala fiafia lea i se isi tulaga faʻaletonu.