O faifaatoʻaga e aunoa ma ni mea e puipuia ai latou te faʻaaogaina ni vailaʻau faʻapipiʻi e faʻatonutonu ai le tuai o le afaina i Huasahuasi i Junín, Peru.
O le tuai o le malaia o le faʻamaʻi sili lea ona leaga i le lalolagi. E aafia uma ai tagata fai pateta (laʻititi, faʻatau pisinisi, fai fatu, e oʻo lava i tagata gaosi i le taulaga), ma le toʻilalo faaletausaga i atunuʻu atiaʻe e fuafuaina e EUR 10 piliona. O le tuai o le mala e mafai ona osofai ai le tele o ituaiga o pateta ma o le tele o faifaatoaga faʻaaoga tele aofaʻiga o fungicides e faʻatonutonu ai lenei maʻi.
O vailaʻau faʻapipiʻi e mafai ona afaina ai le siʻosiʻomaga faʻapea foi ma faʻafitauli tau soifua maloloina o tagata pe a faʻaaoga sese ona o le tele o faifaʻatoʻaga latou te le faʻaaogaina ni mea e puipuia ai e puipuia ai le fesoʻotaʻi ma lenei ituaiga vailaʻau. Ma o soʻo se tekonolosi e faʻamautinoaina ai le faʻaaogaina o le fungicide e faʻatonutonu ai le tuai o le paʻu o se mea taua tele mo le faia o pateta.
O le fanua pateta a Yungay na matua afaina i le tuai o le mala i Chota, Cajamarca, Peru. I le faaiuga o lenei faamoemoe, o le International Potato Center (CIP), i le faiga faapaaga ma ofisa suesue ma atinae i Ekuatoa ma Peru, na fausia ai se meafaigaluega maualalo tekonolosi e fesoasoani ai i le aufaifaatoaga ia lelei faʻaaogaina o le fungicide.
O le atinaʻeina o le mea faigaluega na faʻavae i luga o fesili e tolu e manaʻomia e le aufaifaatoʻaga e taliina pe a latou mafaufau e faʻaaoga vailaʻau.
- O afea e amata ai ona ou faʻaogaina le vailaʻau oona?
- O le fea fungicide e tatau ona ou faʻaaogaina?
- E faʻafia ona ou faʻaogaina?
O le taliina o nei fesili e sili atu ona faigata nai lo le mea e aliali mai. Tele mea taua o loo taaalo ai. Tele faifaʻatoʻaga i atunuʻu atiaʻe faʻatalanoaina nei fesili ma le fesoasoani a le faia o faʻaiuga lagolago, e faʻaaogaina ai faʻamatalaga o le siosiomaga mai nofoaga o le tau.
O faʻamaumauga ua lafoina i luga ole Initaneti ona suʻesuʻeina lea. O faʻailo e mafai ona tuʻuina atu ma lafoina e ala i feau tusitusia i le aufaifaatoʻaga e tatau ona amataina le faʻaogaina o fungicides.
Peitaʻi, ona o le maualalo o tulaga o Initaneti ma telefoni feʻaveaʻi i Andes faʻapea foʻi ma suiga ogaoga o le siʻosiʻomaga, o nei faiga e le aoga ai iina ma isi nofoaga vevela. Le mea faigaluega ole CIP e taʻua mea faigaluega tisiketi mo pateta tuai pulega afaina.
E le pei o faiga e faʻaaogaina i atunuʻu atinaʻe, o le CIP mea faigaluega e lolomiina i pepa malo ma e le manaʻomia le Initaneti poʻo maa.
Ae mafai ai ona tuʻufaʻatasia mea sili ona taua ile filifiliga pe tatau ona faʻaaoga vailaʻau: E faʻapefea ona teteʻe le atuatuvale o popolega? Le aofaʻi o aso o timuga i le vaiaso ua tuanaʻi? O le aofai o aso talu mai le faʻasologa o le fungicide application?
O le iloiloina o nei mea taua e tolu, e fesoasoani ai le mea faigaluega i le aufaifaʻatoʻaga e filifili ai le taimi e amata ai le faʻaoʻoga o le fungicide, poʻo le a le fungicide e faʻaaoga, ma pe faʻafia ona faʻaaoga.
Meafaigaluega tisiketi mo pateta tuai blight faʻatonutonuina: a) o le mumu tisiketi e mo faigofie maua; b) samasama mo ituaiga agavaʻa tetee; ma c) lanumeamata mo ituaiga teteʻe O le liʻo lanumoana faʻatulagaina e fuafuaina le aofaʻi o aso o timuga; ole liʻo samasama pogisa faʻatatauina aso talu ona maeʻa faʻatamaisa faʻapipiʻi, ma le liʻo efuefu i le ogatotonu faʻailoa mai pe o faʻatamaia le faʻatumuina o fungisa mo le tuai o le faʻamaʻi pipisi e fautuaina pe leai.
Faʻamaoniga o le aoga meafaigaluega tisiketi ua tuputupu ae i le talu ai le lima tausaga i 11 fanua faʻataʻitaʻiga i Peru ma Ecuador. I se faʻaopopoga, sa faʻatautaia foi le faʻataʻitaʻiga o faʻataʻitaʻiga faamasinoga i Carchi (Ecuador) lea na maua ai e le aufaifaatoaga ni aʻoaʻoga se 150 i le faʻaogaina o nei mea faigaluega ma o latou iʻuga na faʻatusatusa i le pulega e leisi 150 faifaatoaga i lea lava sone.
I le maeʻa ai o le suʻesuʻega, o iʻuga manuia na manino. O le aufaifaatoaga na mulimuli i fautuaga a meafaigaluega tisiketi na faʻaaogaina le anoanoaʻi o fungicides, na faʻaititia le tau o gaosiga, ma maua tutusa pe sili atu le seleselega faʻatusatusa i le aufaifaatoʻaga latou te le o faʻaaogaina ia mea faigaluega tisiketi.
William Paredes, o se faifaatoʻaga i Huambaló, Tungurahua, Ecuador:
“Ou te manaʻo e faʻaleleia laʻu oloa; o matou compañeros ma aʻu, matou te mananaʻo uma e faʻaleleia a matou oloa. Ole mea sili na tupu ia te aʻu ole taimi lea ua ou malamalama lelei ile faʻafoeina o vailaʻau. Sa masani ona faʻatau a matou sapalai ma faʻasoa a matou mea. "
"O lenei matou te fuaina ma faʻaoga i taimi uma naʻo le aofaʻi saʻo e manaʻomia. Sa masani ona matou faʻaogaina faʻatasi ni mea e faʻasaga i le blight; o lea matou te apalai taʻitasi i le taimi ma sui i leisi i le isi talosaga. O lenei metotia fou e taua mo le soifua maloloina ma le soifua maloloina e taua mo le galue ma mo se seleselega sili atu i se tau maualalo. ”
Ina ia faʻatosina mai le aufaifaatoʻaga talavou, CIP ma le National Institute for Agricultural Research (INIAP) o Ecuador na fausiaina ni ulugaliʻi meafaigaluega-faʻavae feaveaʻi polokalama.
O le manatu e mafai e le aufaifaʻatoʻaga ona faʻaaoga se polokalama i luga o a latou telefoni feʻaveaʻi, e aunoa ma le faʻaaogaina o le Initaneti, e filifili ai pe manaʻomia se faʻaoga o vailaʻau, e tusa ai ma ituaiga eseese faʻapea foi ma tulaga o le siosiomaga.
Telefoni feaveaʻi e fesoasoani i faifaatoʻaga faʻatonutonu pateta tuai mumu: a) mea faigaluega tisiketi; ma b) INIAP PapaSAD, faʻavae i luga o uluaʻi disc-tool panels. O polokalame faʻataʻitaʻi i le tuai o le puleaina o le blight e fautuaina ina ia mafai ai e le aufaifaʻatoʻaga ona aʻoaʻo le faʻaogaina o mea faigaluega tisiketi. E manaʻomia e le aufaifaʻatoʻaga le poto masani e uiga i le faʻamaʻi (mo se faʻataʻitaʻiga, faʻailoga i luga o laʻau), le teteʻe atu o ituaiga i le tuai o le mala, ma ituaiga o gaioiga o fungicides.
O mea na fausia muamua e le CIP e mafai ona aoga i le faʻatinoina o nei polokalame aʻoaʻoga. I le iuga, o meafaigaluega tisiketi mafai ona fetuʻunaʻi i isi itulagi. E taua le iloa o teteʻe eseʻese i le tuai o le paʻu ona tatau lea ona suʻesuʻeina meafaigaluega tisiketi i lalo o tuutuuga o le lotoifale, e faia ai fetuʻunaʻiga, pe a manaʻomia, i le felagolagomaʻi ma tagata atamamai i le lotoifale.
Oscar Ortiz, Sui Faatonu Suʻesuʻe i CIP:
"Ou te mitamita i le vaʻai atu ina ua mavae ni nai tausaga o fai le palepalealuga i le auala e mamanuina ai se faigofie filifiliga-fesoasoani mea faigaluega e mafai e faifaʻatoʻaga ona faʻaaoga e faʻatonutonu ai le pateta i le tuai o le mala."
"O le manatu na faʻatinoina i se fou mea faigaluega e mafai ona faʻasalalau atu i faifaatoʻaga i isi itulagi i le lalolagi atoa."
Punavai O le Potu Faʻavaomalo Potu (CIP)